Sinds 2012 vindt op 20 maart de ‘Internationale Dag van het Geluk’ plaats. Ook verschijnt die dag het World Happiness Report (WHR). Traditioneel scoort Nederland hoog op deze lijst. In 2019 stond het op een vijfde plaats na Finland, Denemarken, Noorwegen en IJsland. In aanloop naar 20 maart besteedt BEELD&TAAL in een aantal artikelen en infographics aandacht aan het onderwerp Geluk.
In de derde aflevering: de Happy Planet Index en onze ecologische voetstap.
In deel 1 van deze serie stond het World Happiness Report 2017 centraal; in deel 2 ‘geluksprofessor’ Ruut Veenhoven. Veenhoven is sinds 1985 directeur van de World Database of Happiness. Beide ranglijsten gaan over individueel geluk, wat resulteert in een ranglijst met gelukkige, minder gelukkige en ronduit ongelukkige bevolkingen van landen. In dit blog gaat het over een index waarin niet het geluk van het individu centraal staat, maar dat van de hele planeet.
In tijden van corona een bijzonder actuele en ook ambitieuze vraag…
De Happy Planet Index
De index die de New Economics Foundation (NEF) opstelt, de Happy Planet Index (HPI), blijkt van een geheel andere orde te zijn dan de indexen die eerder ter sprake kwamen.
De NEF is een Britse denktank. De denktank werd in 1986 opgericht door de leiders achter The Other Economic Summit (TOES) met als doel het ontwerpen van een model en nieuwe indicatoren voor welvaart gebaseerd op gelijkheid, diversiteit en stabiliteit:
‘There has never been a greater need for a new economy or a more important moment to act than right now, because a storm that has been gathering for decades is firmly upon us.
Millions of people feel they have lost control over their lives and are now being left behind by changes in the economy, technology and climate, even while being promised a parody of control that threatens to make matters worse.
We believe change begins when people recognise that the spiralling chaos and insecurity of daily life is caused by concentrations of power and ownership – whether old or new – operating increasingly beyond their control.’
De houdbare aarde
De Happy Planet Index (HPI) meet in de woorden van de makers
‘what matters: sustainable wellbeing for all. It tells us how well nations are doing at achieving long, happy, sustainable lives.’
Ze doen dit aan de hand van de volgende variabelen:
- welbevinden op een schaal van 0 – 10 van Gallups World Poll;
- levensverwachting volgens gegevens van de Verenigde Naties;
- correctie voor ongelijkheid binnen landen op welbevinden en levensverwachting;
- ecologische voetafdruk op basis van het Global Footprint Network.
Met name die laatste variabele maakt het grootste verschil met de andere twee ranglijsten: de houdbaarheid van de aarde vanuit de gedachte dat ‘ever-more economic growth is incompatible with the planetary limits we are up against.’
Geluk is vanuit die optiek niet de optelsom van het individuele geluk van miljarden aardbewoners, maar het geluk van de aarde en al haar levensvormen als geheel.
Hieronder de bovenste en onderste 15 uit een totaal van 140 landen uit de HPI dataset van 2016 (de laatst verschenen ranglijst):
Op de eerste plaats komen we een land tegen dat zich op de eerdere ranglijsten steevast in de subtop bevond: Costa Rica. Het staat twaalfde op de WHR en negende in de WDH.
Het land heeft geen leger, kenmerkt zich door een zeer uitgesproken streven om het eerste klimaatneutrale land te worden en scoort het hoog op ‘happy life years’ uit de WDH.
Toch hebben de opstellers van de HPI wel een paar kritische opmerkingen. Zo beoordelen zij de inkomensongelijkheid nog als te groot, omdat het belastingsysteem onvoldoende zorgt voor een eerlijke verdeling van welvaart. Bovendien heeft het, ondanks het ambitieuze duurzaamheidsstreven, nog een te grote ecologische voetafdruk.
Ecologische voetafdruk
Voordat ik verder ga met de HPI, eerst iets over die ecologische voetafdruk: deze heeft te maken met wat een groep mensen in een stad, land of gebied nodig heeft aan natuurlijke bronnen om zijn consumptieniveau te kunnen handhaven en zijn afvalproductie te kunnen verwerken.
Daar staat de biocapaciteit die beschikbaar is tegenover. Vraagt een bevolking meer, dan is er sprake van een ecologisch tekort. Dit valt te compenseren door import of roofbouw. Omgekeerd kan er ook sprake zijn van een overschot. Er is dan een ecologische reserve; een land of regio kan erg vruchtbaar zijn. Of de bevolking te arm om er optimaal van te profiteren…
Mondiale hectares
Het uitgangspunt is dat elke consumptie omgerekend kan worden in een oppervlakte die voor de productie ervan nodig is. Op deze manier kunnen we consumptiegedrag of bevolkingsgroepen (landen) met elkaar te vergelijken. Deze oppervlakte wordt uitgedrukt in mondiale hectares.
Men gaat uit van een beschikbare biocapaciteit van 1,7 mondiale hectare (mh) per persoon. De gemiddelde ecologische voetafdruk bedraagt nu wereldwijd echter ongeveer 3,3 mh. Een eenvoudige rekensom leert dan dat we ongeveer twee keer onze aarde nodig hebben om ons huidige consumptiepatroon voort te zetten.
Hoe ziet de verdeling tussen de bovenste tien grootverbruikers en de onderste groep achterblijvers er uit? In onderstaande infographic een overzicht van de ecologische voetstap per hoofd van de bevolking:
Het Albanese wonder?
Terug nu naar de HPI.
Ik ga voorbij aan de manier waarop de samenstellers tot hun eindscore komen, maar volsta met de opmerking dat de gemiddelde score 26,4 bedraagt. Nederland staat op de 18de plaats en scoort 35,3. Onze ecologische voetafdruk is 4,8.
Maar dat is niet het meest opvallende aan de HPI. Ook dat Noorwegen het eerste westerse land is op plaats 12 verbaast niet direct. Verbazing komt, als we naar plaats 13 kijken. Het tweede Europese land is namelijk Albanië.
Albanië?
Albanië!
Albanië was eeuwenlang een uithoek van het Ottomaanse Rijk. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg het onder Enver Hoxha een dogmatisch communistisch regime dat zich steeds verder van de rest van de wereld isoleerde. Sinds de val van het communisme in 1991 is Albanië een parlementaire democratie. De mensen leven er betrekkelijk lang en omdat het land economisch gezien (naar westerse maatstaven) nog tamelijk onontwikkeld is, blijft de ecologische voetafdruk klein.
Hoe gelukkig zijn de Albaniërs in de andere lijsten? In het WHR staat het op plaats 107 en is daarmee een van de laagst genoteerde Europese landen. Alleen Armenië en Oekraïne staan nog lager. In de WDH van Ruut Veenhoven komen we Albanië tegen op plek 101, net onder Somalië en boven Wit-Rusland.
Luxemburg
Ik heb geen idee of Albanië een fijn land is, maar wat ik weet is dat ik om te wonen Luxemburg zou preferen, ook al staat het op de voorlaatste plaats in de HPI. Mensen worden hier ook oud worden en geven aan gelukkiger te zijn dan de gemiddelde Albanees. Maar van alle onderzochte landen heeft Luxemburg, op Quatar na, de grootste ecologische voetafdruk:
‘At just 2.1%, Luxembourg claims the lowest share of consumption of energy from renewable resources in Europe. And just 1% of the national territory is classified as conservation areas. If life in Luxembourg was replicated across every other country, we’d need 9,1 planet Earths to sustain us!’
Luxemburg is natuurlijk maar een kleine, zij het bijzonder vette, vis. De gemiddelde wereldburger zal weinig merken van de ecologische voetafdruk van de gemiddelde Luxemburger. De persoonlijke voetafdruk van de gemiddelde Chinees mag dan kleiner zijn, maar de invloed van China als land is natuurlijk aanzienlijk groter voor onze planeet als geheel.
De ecologische footprint per persoon in China bedraagt 5,6 mh, maar met de bevolking van China heeft dat beduidend meer invloed (5.200.000.000 mh) dan Luxemburg met 12,9 mh en een totale footprint van 7.430.000 mh.
Het is wat dat betreft goed dat er maar één Luxemburg bestaat.
Sluitpost: Afrika beneden de Sahara
Net als in de eerder besproken ranglijsten, staan Afrikaanse landen beneden de Sahara ook in de HPI overwegend op de onderste plaatsen. De welvaart in Afrika is, gemeten in BNP per hoofd van de bevolking laag. In de lijst met het BNP per hoofd komen in onderste 20 landen 17 landen uit Afrika van beneden de Sahara voor. Ook op de index voor wellbeing van de Gallup World Poll, één van de variabelen waarop de HPI is gebaseerd, vinden we bij de onderste 20 landen overwegend Afrikaanse landen uit die regio.
De ecologische voetafdruk van de Afrikaanse landen is laag. Als we uitgaan van de 1,7 mondiale hectare beschikbare biocapaciteit per inwoner, dan vinden we onder de 52 landen die daar onder zitten, maar liefst 33(!) Afrikaanse landen. Maar ook die kleine voetafdruk compenseert in de HPI niet voor ongelijkheid, gebrek aan welbevinden en lage levensverwachting.
Ranglijsten vergeleken
Hoe verhoudt de HPI zich tot de ranglijsten uit de vorige twee artikelen?
We zagen dat de WDH en WHR sterk correleerden (0.88). Met de HPI is dat een stuk minder: respectievelijk 0.54 en 0.45; zeer middelmatig dus.
De HPI meet duidelijk andere dingen dan de andere twee ranglijsten.
Het lijkt er op dat het twee grootheden in één index tracht te vangen waarvan je je kunt afvragen in hoeverre die zich met elkaar laten rijmen: geluk en levensverwachting aan de ene en ecologische voetafdruk aan de andere kant.
Dit resulteert in een ranglijst waarin Albanië naast Noorwegen kan staan, Palestina (22) een paar plaatsen onder Nederland en Haïti op vrijwel gelijke hoogte met Japan (57 en 58).
Meer lezen?
- De gelukskoning en het bruto nationaal geluk
- De database van de ‘geluksprofessor’
- De index van 20 maart 2020
- Determinanten van (on)geluk?
Download
- Bruto Nationaal Geluk Gemeten – overzicht van de blogs, infographics en links
TXTPRO*nl 